Persinfo - Damiaan: van zieltjeswinner tot brugfiguur

Racisme, koloniale onderdrukking, wit superioriteitsdenken kunnen absoluut niet door de beugel, zijn onaanvaardbaar. Wie zich er schuldig aan maakt, verdient een opbouwende, verruimende kritiek. Hierover bestaat geen twijfel, laat dat vooral duidelijk zijn.
Verontwaardiging is zeker op zijn plaats. Hopelijk vormt die eerste verontwaardiging ook een opstap naar een open, constructief en genuanceerd debat waarin de feiten, de verschillende stemmen en perspectieven gehoord worden. Al te vaak verglijdt verontwaardiging in sensationele polemiek en zwart-witdenken waarin een kant gekozen dient te worden.

Vooroordelen

Dat geldt ook voor Damiaan. Bij feesten en in publicaties stond Damiaan “de held en de heilige” doorgaans teveel in de kijker en kwam “de mens” Damiaan te weinig aan bod. Het historische verhaal is complexer dan dat. Vaak wordt vergeten dat Damiaan als negentiende-eeuwse missionaris naar de Hawaï-eilanden trok, een toen nog op papier onafhankelijk koninkrijk onder sterke invloed van imperiale machten als de Verenigde Staten. Hij ging er Hawaïanen bekeren tot het christelijke geloof. Damiaan vond zijn missie verheven. Hij koesterde opvattingen en vooroordelen die als paternalistisch en racistisch kunnen bestempeld worden. De eerste jaren werkte Damiaan op het eiland Hawaï, nog niet op Molokaï. Hij deed er alles wat van een negentiende-eeuwse missionaris werd verwacht: kerken bouwen, mensen dopen, eucharistie vieren, catechese geven, processies organiseren, zieken bezoeken.

Samenleven en samenwerken

Maar Damiaan leefde niet in het luchtledige. Door de omstandigheden en de mensen die hij ontmoette, veranderde hij. Hij leerde ‘de Hawaianen’ en hun cultuur van binnenuit kennen en sprak er met respect over. Hij leerde de Hawaïaanse taal als nieuwe moedertaal. Hij was bereid alles te geven voor ‘zijn’ Hawaïaanse parochianen. Toen de Hawaïaanse overheid al in 1865 een afzonderingspolitiek invoerde om de lepra-epidemie in te dijken, koos Damiaan partij voor de Hawaïanen. Dat uitte zich nog het meest in zijn vrijwillige keuze voor de leprakolonie van Molokaï in 1873. De pers maakte van Damiaan meteen een held. Zelf zag hij zich als één van de actoren op het speelveld van de leprakolonie. Hij moest er (leren) samenleven en samenwerken met mensen over de grenzen van cultuur en levensbeschouwing. Blijkbaar lukte hem dat ook, anders hou je het geen 16 jaar vol in de leprakolonie van Molokaï.

Respect en verbondenheid

Damiaan ging als priester-missionaris naar de leprakolonie maar merkte al gauw dat hij niet anders kon dan zich te bekommeren om het geestelijke én lichamelijke welzijn van iedereen zonder onderscheid. Op Molokaï werd Damiaan veel meer dan de zieltjes winnende priester-missionaris van in het begin. Te vaak wordt Damiaan voorgesteld als eenzame held, maar eigenlijk was hij een netwerker en samenwerker. Niet alleen, maar samen met de Hawaïaanse bevolking van de leprakolonie streefde Damiaan naar levenskwaliteit en bouwde hij aan een nieuwe ‘thuis in ballingschap’. De bewoners van de leprakolonie – en dat wordt te vaak vergeten door witte onderzoekers – waren niet onmondig. Zij kwamen zelf op voor hun rechten en lieten hun stem horen. Damiaan ondersteunde hun pleidooien en petities. Door te kiezen voor de Hawaïanen met lepra en door zelf de ziekte te riskeren, kwam hij als brugfiguur of grensganger tussen twee culturen in te staan. Hij was westers maar ook Hawaïaans. Hij belichaamde een aantal fundamentele Hawaïaanse waarden: ohana: familie en verbondenheid, malama: zorg en respect en aloha: liefde en solidariteit.

Meerstemmigheid

Het verhaal van Damiaan maakt deel uit van een groter Hawaïaans verhaal. Damiaans verhaal verdient geen eenzijdige benadering en ook geen sensationele polemiek. Damiaan is gedeeld erfgoed. Zulk erfgoed verdient een ernstig, kritisch, genuanceerd en onderbouwd debat met aandacht voor de feiten en voor alle perspectieven en stemmen. Je kan Damiaans verhaal niet schrijven, laat staan kritisch benaderen zonder aandacht te hebben voor Hawaïaanse stemmen en perspectieven.

Dat hebben we vanuit het Damiaanmuseum ook gedaan in het kader van de vernieuwing van de permanente tentoonstelling. Deze dialoog met onze Hawaïaanse partners gaan we ook verder zetten. De meerstemmige dialoog willen we voeren met al wie hiertoe kritisch, constructief en genuanceerd wil bijdragen. 

Wees welkom in Damiaanmuseum!

Info:
Bert De Wit, burgemeester, burgemeester@tremelo.be, 0476 85 80 02
Bart Massart, voorzitter Raad van Bestuur Damiaanmuseum vzw, bart.massart1@telenet.be, 0498 10 88 90 
Ruben Boon, projectleider project Damiaan Vandaag, info@damiaanvandaag.be, 0474 95 57 94